Dijital Dost mu, Sessiz Risk mi? ChatGPT’nin Psikolojik Etkileri

Baltaş Grubu

ChatGPT, son yılların en popüler yapay zeka araçlarından biri. Sorulara yanıt veriyor, fikir üretiyor, hatta sohbet ederek duygusal destek sağlıyor. Kolay erişilebilir olması, insanlara hızlı çözümler sunması ve öğrenme süreçlerine katkısı onu cazip kılıyor. Ancak yapılan araştırmalar, bu teknolojinin sadece faydalarına değil, aynı zamanda gizli psikolojik risklerine de dikkat çekiyor.

ChatGPT’nin Destekleyici Yönleri

Bilimsel çalışmalar, ChatGPT gibi sohbet botlarının özellikle hafif ve orta düzeyde kaygı veya depresyon yaşayan bireylerde olumlu etkiler yarattığını gösteriyor. 18 farklı klinik araştırmanın birleştirildiği geniş bir inceleme, bu tür chatbotların anksiyete ve depresyon belirtilerini anlamlı şekilde azalttığını ortaya koyuyor (APSA, 2024). Kullanıcıların etkileşimleri sırasında yalnızca belirtilerinde azalma değil, aynı zamanda destekleyici bir bağ ve güven hissi yaşamaları da dikkat çekici bir bulgu olarak öne çıkıyor.

Bu destekleyici etki, yalnızca ruhsal iyilik haliyle de sınırlı kalmıyor; aynı zamanda yaratıcılığı ve öğrenmeyi de teşvik ediyor. Akıcı ve esnek dili, kullanıcıların yeni fikirler üretmesini kolaylaştırıyor, farklı bakış açıları geliştirmelerine yardımcı oluyor ve problem çözme süreçlerini destekliyor. Ayrıca sunduğu çeşitli içerikler, bilgiye erişimi hızlandırarak öğrenme deneyimini zenginleştiriyor. Bu yönüyle ChatGPT, yalnızca bilgi aktaran bir sistem değil; üretkenliği, yenilikçi düşünmeyi ve öğrenmeyi güçlendiren bir yardımcı olarak öne çıkıyor (Frontiers in Psychology, 2023).

Peki, Riskler Nerede Başlıyor?

Tüm bu faydalara rağmen, klinik gözlemler ve son araştırmalar, ChatGPT kullanımının psikolojik açıdan bazı riskleri de beraberinde getirdiğini gösteriyor. MIT Media Lab (2025) tarafından yürütülen bir çalışmada, ChatGPT’yi yoğun kullanan kişilerde yalnızlık, duygusal bağımlılık ve sosyal ilişkilerde azalma tespit edildi. Kullanım süresi arttıkça bu olumsuz etkiler daha da belirginleşti.

Bu noktada özellikle kompulsif ChatGPT kullanımı dikkat çekici bir risk faktörü olarak öne çıkıyor. Kompulsif kullanım, kişinin ChatGPT’yi kontrol edemeden, sık ve tekrarlayıcı biçimde kullanması anlamına geliyor. Kullanıcılar, her fırsatta sohbet etme, sorular sorma veya yalnızca duygularını kontrol etmek için platformu açma eğilimi gösteriyor. Başlangıçta kısa süreli rahatlama sağlasa da bu durum, uzun vadede bağımlılığa benzer bir döngü yaratıyor. ScienceDirect (2024)’te yayımlanan bir çalışma, kompulsif ChatGPT kullanımının zihinsel yorgunluk, tükenmişlik ve yaşam kalitesinde düşüş ile ilişkili olduğunu ortaya koyuyor. Bu bağımlılık benzeri kullanım yalnızca psikolojik sağlık üzerinde değil, sosyal ilişkiler üzerinde de etkili. Yapay yakınlık (artificial intimacy) olarak tanımlanan olgu, bazı kullanıcıların ChatGPT ile güçlü duygusal bağlar kurmasına ve gerçek ilişkilerin ikinci planda kalmasına yol açıyor. Bu durum sosyal izolasyonun derinleşmesine ve yalnızlık hissinin artmasına sebep oluyor.

Bu etkiler yalnızca duygusal alanla sınırlı kalmıyor; bilişsel süreçleri ve karar verme becerilerini de zayıflatıyor. Yapılan bir araştırmada, ChatGPT’ye aşırı bağımlı hale gelen öğrencilerde beyin aktivitelerinde düşüş, motivasyonda azalma ve yaratıcılıkta gerileme gözlemlendi (Washington Post, 2025). Bu durum, kullanıcıların kendi düşünme süreçlerini ikinci plana itmesine, eleştirel bakış açısının zayıflamasına ve kararlarını daha çok yapay zekaya dayandırmasına yol açabiliyor. Özellikle gençler bu risklere daha da açık. Sosyal çevresi sınırlı genç kullanıcıların ChatGPT’ye bağlanma eğilimi, gerçek ilişkilerden uzaklaşmalarına ve kendi kararlarını sorgulamadan AI yönlendirmelerine göre şekillendirmelerine neden olabiliyor. OpenAI CEO’su Sam Altman, gençler arasında yapay zekaya yönelik duygusal aşırı güven oluştuğunu ve bunun hem bireysel gelişim hem de sağlıklı karar verme süreçlerinde tehlikeli sonuçlar doğurabileceğini açıkça dile getiriyor (Business Insider, 2025).

Sonuç: Dengeli Kullanım Şart

ChatGPT, doğru kullanıldığında bilgi edinme, öğrenme ve kişisel gelişim açısından güçlü bir araç olabilir. Sorulara hızlı yanıt vermesi, yaratıcılığı desteklemesi ve duygusal anlamda kullanıcıya eşlik etmesiyle önemli bir potansiyele sahip. Ancak unutulmamalı ki, kompulsif kullanım, yapay yakınlık ve bilişsel zayıflama ChatGPT’nin destekleyici yönlerinin gölgede kalmasına neden olabilecek, dikkatle ele alınması gereken psikolojik risklerdir.

Referanslar

1. APSA. (2024). Are therapy chatbots effective for depression and anxiety? American Psychological Society Association.
2. Frontiers in Psychology. (2023). Emotional awareness in AI chatbots: A comparative study with human norms. Frontiers in Psychology, 14, 1199058.
3. MIT Media Lab. (2025). How AI and human behaviors shape psychosocial effects of chatbot use: A longitudinal controlled study. arXiv preprint arXiv:2503.17473.
4. ScienceDirect. (2024). Compulsive chatbot use and its relation to anxiety, burnout, and sleep disturbances. Addictive Behaviors, 150, 107–125.
5. Washington Post. (2025, Haziran 29). Is AI rewiring our minds? Scientists probe cognitive cost of chatbots. The Washington Post.
6. Business Insider. (2025, Temmuz 28). Sam Altman is worried some young people have an emotional over-reliance on ChatGPT when making decisions. Business Insider.