İnsan ve Değişim: Sabit Değil, Dinamik Bir Yolculuk

Baltaş Grubu

Kişiliğimizin gelişimi üzerine yapılan araştırmalar, uzun yıllardır bilim dünyasının ilgisini çeken bir konu olmuştur. Geçmişte, kişiliğin 30 yaşına kadar belirli bir forma ulaştığı ve sonrasında neredeyse değişmez bir hale geldiği düşünülüyordu. Ancak, son dönemlerdeki bilimsel bulgular, bu anlayışı kökten değiştirdi. Artık biliyoruz ki kişilik, yaşam boyu süren bir esneklik ve dönüşüm sergileyebilir.

Chicago’daki Northwestern Üniversitesi’nden Eileen Graham ve ekibi tarafından gerçekleştirilen geniş kapsamlı bir analiz, bu dönüşümün doğasını anlamamıza yardımcı oluyor. Avrupa Kişilik Araştırmaları Dergisi’nde yayınlanan bu çalışma, 16 farklı uzunlamasına çalışmadan elde edilen verileri bir araya getirerek 60.000’den fazla kişinin yaşam boyu kişilik değişimlerini inceledi. Elde edilen sonuçlar, özellikle orta yaş ve ileri yaşlarda, uzlaşabilirlik dışında kişiliğin diğer tüm boyutlarında anlamlı değişiklikler meydana geldiğini gösteriyor.

Araştırmaya göre, içe-dışa dönüklük, ihtiyatlılık ve başarı yönelimi zamanla belirgin bir düşüş sergiliyor. Bu düşüş, özellikle 60 yaş ve üzerindeki bireylerde daha belirgin bir hal alıyor. Araştırmacılar, bu bulgunun yaşlılıkla birlikte sosyal taleplerin azalmasıyla uyumlu olduğunu belirtiyor. Genç ve orta yaş dönemlerinde dışa dönüklük, ihtiyatlılık ve başarı yönelimi gibi özellikler, sosyal avantajlar sağlarken, ileri yaşlarda bu özelliklerin öneminin azalmasıyla birlikte bir gerileme görülüyor. Bunun yanında, açıklık gibi bir diğer sosyal kişilik özelliğinin orta yaş döneminde genellikle sabit kaldığı, ancak ileri yaşlarda azalmaya başladığı tespit edilmiştir.

Duygusal uyum boyutu ise farklı bir desen izliyor. Yetişkinlik boyunca artma eğiliminde olan duygusal uyum, yaşlılık döneminde azalma gösteriyor. Bu durum, yaşlılıkta karşılaşılan sağlık sorunları ve ölümle ilgili kaygıların artmasıyla ilişkili görülüyor. Öte yandan, duygusal uyum dışında, cinsiyetin kişilik değişimleri üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığı bulunmuştur. Kadınlar, orta yaş döneminde duygusal uyum boyutunda erkeklere kıyasla daha belirgin bir artış yaşarken, genel olarak cinsiyet farklılıklarının kişilik özelliklerinin uzun vadeli değişiminde önemli bir rol oynamadığı saptanmıştır.

Bu bulgular, yaşam boyu kişilik özelliklerinin değişiminde biyolojik, sosyal ve psikolojik faktörlerin bir arada nasıl etki ettiğini anlamamıza ışık tutuyor. İnsan kişiliği, sabit ve değişmez bir yapıdan çok; çevresel koşulların, bireysel deneyimlerin ve toplumsal beklentilerin etkisiyle sürekli olarak evrilen dinamik bir sistemdir. “Değişmeyen tek şeyin değişim olduğu” ilkesiyle ele aldığımız "İnsan ve Değişim" başlıklı Kaynak Dergimizi https://kaynakbaltas.com/dergiler/insan-ve-degisim/#flipbook-df_5786/35/ bağlantısından okuyarak; bu dinamik sistemin değişime karşı nasıl tepki gösterdiği hakkında daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.